زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

ابلیس (مفردات‌نهج‌البلاغه)





اِبلیس (به کسر الف) یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای یأس از رحمت خدا می‌باشد که حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص نکوهش «کبر»، استکبار شیطان و ... از این واژه استفاده نموده است.


۱ - مفهوم‌شناسی



اِبلیس (به کسر الف) به معنای یاس از رحمت خدا، که به شیطان نیز به همین جهت ابلیس گفته می‌شود. با این بیان «ابلیس» وصف است نه اسم چنان‌که در مجمع البیان آمده است: «ابلیس نامی غیر عربی است». البته عده‌ای دیگر بر این باورند که: ابلیس کلمه‌ای عربی است و از ابلاس مشتّق شده است. در صحاح و قاموس آن‌را عربی و از ابلاس گرفته‌اند.
آمده است.

۲ - کاربردها



امام (صلوات‌الله‌علیه) در موارد گوناگونی از این واژه استفاده نموده است که عبارتند از:

۲.۱ - نکوهش کبر


امام (علیه‌السلام) در خطبه قاصعه در خصوص مذمّت «کبر» فرموده است: «فاعتبروا بما کان من فعل الله بابلیس اذا حبط عمله الطویل و جهده الجهید و کان قد عبدالله ستّة الاف سنة ... عن کبر ساعة واحدة؛ عبرت بگیرید از آن‌چه خدا با ابلیس کرد که عمل طولانی و تلاش کامل او را در اثر تکبّر ساعتی باطل کرد با آن‌که شش هزار سال به خدا عبادت کرده بود.»

۲.۲ - انذار دادن نسبت به خشم


آن حضرت (علیه‌السلام) همچنین خطاب به حارث همدانی می‌نویسد: «و احذر الغضب فانّه جند عظیم من جنود ابلیس.»

۲.۳ - استکبار ابلیس


همچنین آن حضرت (علیه‌السلام) در رابطه با استکبار ابلیس فرموده‌اند: «اعترضته الحمیّة فافتخر علی آدم بخلقه و تعصّب علیه لاصله فغدوّ الله امام المتعّصبین و سلف المستکبرین الذی وضع اساس العصّبیة ... الا ترون کیف صغّر الله بتکبّره و وضعه بترّفعه.» در همین خطبه ابلیس را فرشته (ملک) شمرده و فرموده است «فاعتبروا بما کان من فعل الله بابلیس ... من کبر ساعة ... کلّا ما کان الله سبحانه لیدخل الجنة بشرا بامر اخرج به منها ملکا؛ عبرت گیرید از آنچه خدا با ابلیس کرد در اثر تکبر ساعتی، نه هرگز خدا بشری را به بهشت در اثر تکبّر داخل نخواهد کرد با آن‌که بدان وسیله ملکی را از آن بیرون کرده است.»

۳ - تعداد کاربرد



این واژه دوازده بار در «نهج البلاغه» آمده است.

۴ - پانویس


 
۱. شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط دار المعرفة)، ج۱، ص۱۸۸.    
۲. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۲۲۶.    
۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۷، خطبه۱۹۲.    
۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۶۰، نامه۶۹.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۶، خطبه۱۹۲.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۷، خطبه۱۹۲.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۳، خطبه۱.    
۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۹۵، خطبه۱۹۲.    


۵ - منبع


قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ابلیس»، ص۱۵۳.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.